Xét nghiệm PCR là gì? Và những nhận định sai về xét nghiệm PCR

1. Xét nghiệm PCR là gì?

PCR (Polymerase-Chain-Reaction) là kỹ thuật nhân bản 1 đoạn DNA mục tiêu trong ống nghiệm dự trên mô phỏng lại quá trình sao chép DNA trong tế bào. Xét nghiệm PCR có nhiều ứng dụng trong nhiều ngành nghề, đặc biệt trong lĩnh vực xét nghiệm, chẩn đoán.

Trong vài năm qua, các xét nghiệm PCR đã trở nên khá nổi tiếng.Tại Việt Nam, từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát, khái niệm xét nghiệm PCR đã dần được biết đến nhiều hơn. Trên thực tế, việc sử dụng xét nghiệm PCR để chẩn đoán bệnh đã xuất hiện từ lâu và ngày càng trở nên phổ biến và đa dạng hơn, cho phép phát hiện mầm bệnh tốt hơn không chỉ trong lĩnh vực y học mà còn trong các lĩnh vực khác như nông nghiệp.

2.Xét nghiệm PCR hoạt động như thế nào?

Toàn bộ xét nghiệm PCR thường bao gồm 4 bước: thu thập mẫu, tách chiết vật chất di truyền (DNA/RNA) từ nền mẫu thu thập được, thực hiện PCR và phân tích kết quả.

Trong trường hợp bệnh ở người, đầu tiên một mẫu được lấy từ bệnh nhân. Mẫu có thể được lấy từ mũi, miệng, máu, nước tiểu, v.v. tùy thuộc vào xét nghiệ

m. Ví dụ xét nghiệm COVID-19 thường sử dụng mẫu dịch mũi, họng;  xét nghiệm HIV sử dụng mẫu máu. Sau khi đã thu thập mầm bệnh hoặc các tế bào có khả năng bị nhiễm bệnh từ cơ thể bệnh nhân sẽ tiến hành tách chiết vật liệu di truyền của mầm bệnh. Có nhiều phương pháp tách chiết  khác nhau tùy thuộc nền mẫu, mục tiêu xét nghiệm. Nếu có RNA (thường là với các bệnh do virus), thì nó sẽ được sao chép ngược thành DNA. Sau đó DNA của mầm bệnh sau đó được khuếch đại nhờ kỹ thuật PCR (phản ứng chuỗi polymerase), thành lượng có thể phát hiện được. 

Nếu vật liệu di truyền của mầm bệnh (RNA hoặc DNA) có trong mẫu, thì nó sẽ được nhân lên bằng PCR và có thể nhìn thấy kết quả. Nếu không có vật liệu di truyền của mầm bệnh trong mẫu, thì sẽ không có gì để nhân lên và sẽ không thấy gì trong kết quả.

3.Những bệnh nào được chẩn đoán bằng xét nghiệm PCR?

Về cơ bản, mọi bệnh truyền nhiễm đều có thể được chẩn đoán bằng một kỹ thuật hiệu quả gọi là PCR (cho dù đó là virus, vi khuẩn, nấm hay thứ gì khác). Với những vấn đề nhỏ, các bác sĩ thường không dùng đến xét nghiệm PCR, họ sẽ chỉ kê một số loại thuốc hoặc thuốc kháng sinh dựa trên kinh nghiệm của họ. Các mầm bệnh có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho cơ thể vật chủ, như SARS-COV-19, HPV hoặc HIV, được chẩn đoán chính xác bằng các xét nghiệm bao gồm cả xét nghiệm PCR. Thật không may, không giống như các bệnh do vi khuẩn hoặc nấm, không thể làm gì nhiều đối với các bệnh do vi-rút, ngay cả sau khi chúng đã được chẩn đoán, ngoại trừ việc làm giảm bớt các triệu chứng. Vì vậy, đây là một vấn đề nghiên cứu lớn cho các nhà khoa học cần giải quyết.

Ngoài các bệnh ở người, các xét nghiệm PCR cũng hiệu quả khi chẩn đoán mầm bệnh ở động vật hoặc thực vật. Nông nghiệp là một phần quan trọng trong cuộc sống của chúng ta và điều quan trọng là phải xác định mầm bệnh (mới) để có thể loại bỏ chúng hoặc làm cho cây trồng miễn nhiễm với chúng, để thực phẩm của chúng ta có chất lượng tốt.

4.Những nhận định sai về xét nghiệm PCR

Trong vài năm qua, nhiều lầm tưởng đã xảy ra với các xét nghiệm PCR. Chúng tôi đã đưa ra 5 nhận định phổ biến nhất và sự thật đằng sau chúng. 

• Xét nghiệm PCR không nhằm mục đích phát hiện các bệnh truyền nhiễm.

Một vấn đề đã được nói đến rất nhiều, đó là người phát minh ra PCR, Tiến sĩ Kary Mullis, không bao giờ có ý định sử dụng nó để phát hiện các bệnh truyền nhiễm. Tuy nhiên, không có bằng chứng nào cho thấy tiến sĩ đã từng nói điều này. Điều này có thể bắt nguồn từ các trích dẫn không chính xác trên 1 số trang mạng xã hội về câu nói của Tiến sĩ Kary Mullis khi bàn về  những hạn chế của xét nghiệm PCR nói chung, để tìm ra mức độ chính xác của vi rút trong một mẫu, chứ không phải mẫu đó có chứa vi rút hay không., nhưng đó là vào năm 1996 và khoa học đã tiến một bước dài kể từ đó.

Bạn có thể đọc thêm về nó tại đây: https://fullfact.org/online/pcr-test-mullis/

• PCR không chính xác.

Điều này là không đúng. Các xét nghiệm PCR thường rất đáng tin cậy và những xét nghiệm được sử dụng để kiểm tra mầm bệnh được tiêu chuẩn hóa cao và được các chuyên gia phê duyệt. Lầm tưởng có thể đến từ thực tế là độ nhạy của xét nghiệm PCR không phải lúc nào cũng cực cao (phụ thuộc rất nhiều vào công ty sản xuất xét nghiệm), điều đó có nghĩa là xét nghiệm âm tính không phải lúc nào cũng loại trừ khả năng bị nhiễm bệnh. Đồng thời, độ đặc hiệu của xét nghiệm PCR rất cao (gần 100%), vì vậy xét nghiệm dương tính hầu như luôn luôn đúng.

Nếu có sai sót, thì thường đó là do lỗi của con người chứ không phải do bản thân bài kiểm tra có gì đó không ổn. Có thể mẫu không được lấy chính xác hoặc đã xảy ra sự cố trong quá trình vận chuyển mẫu.

Một lý do khác dẫn đến sai sót có thể là do xét nghiệm PCR không phân biệt được mầm bệnh sống và chết hoặc sắp chết, vì vậy ngay cả khi người đó về mặt kỹ thuật không còn bị bệnh nữa, xét nghiệm vẫn có thể cho kết quả dương tính. Trớ trêu thay, điều này cho thấy độ nhạy và độ đặc hiệu của xét nghiệm rất cao, bởi vì ngay cả những phần rất nhỏ của mầm bệnh cũng được phát hiện.

Tất nhiên cũng có những người không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào trong khi vẫn mang mầm bệnh.

• Xét nghiệm PCR không thể nhận ra mầm bệnh sau khi nó đã biến đổi.

Trong hầu hết các trường hợp, xét nghiệm PCR sẽ tính đến nhiều gen của mầm bệnh, vì vậy ngay cả khi một phần của mầm bệnh đã bị đột biến, xét nghiệm vẫn có thể nhận ra nó.

• Các xét nghiệm PCR không thể cho biết sự khác biệt giữa hai loại mầm bệnh khác nhau.

Giống như các nhận định sai  trước đây, xét nghiệm PCR sẽ tính đến nhiều gen đặc trưng cho mầm bệnh đang được đề cập, vì vậy không thể nhầm lẫn với thứ gì khác. Đây cũng là cách các biến thể mới của mầm bệnh được phát hiện – một sự thay đổi trong gen.

• Giá trị CT được sử dụng quá cao.

Khi sử dụng qPCR, ngưỡng chu kỳ (Ct) đạt được khi đã tích lũy đủ DNA để có tín hiệu huỳnh quang cao hơn nền. Ngưỡng chu kỳ (CT) càng cao, lượng mầm bệnh trong mẫu càng nhỏ. Nói như vậy, giá trị CT cao hay thấp phải yếu tố quan trong nhất, vì mục tiêu chính của xét nghiệm PCR là cho biết có mầm bệnh hay không.. Vì một người có một lượng nhỏ mầm bệnh tại thời điểm lấy mẫu, không có nghĩa là lượng mầm bệnh đó không thể phát triển trong cơ thể hoặc người đó không lây nhiễm cho người khác.

Solis BioDyne luôn chú trọng đến việc thu được kết quả chính xác nhất có thể bằng xét nghiệm PCR và phá bỏ mọi lầm tưởng. Các sản phẩm của Solis BioDyne luôn đảm bảo chất lượng tốt nhất với độ dặc hiệu độ nhạy cao, có khả năng khuếch đại cả những mẫu có lượng bản sao thấp, hay xét nghiệm đồng thời nhiều mục tiêu trong 1 phản ứng.

===> Mời tham khảo chi tiết sản phẩm theo link: Hãng Solis BioDyne